Groeien tegen de verdrukking in
Er wordt steeds vaker gemeld dat stress ook een oorzaak kan zijn van overgewicht. Het is verleidelijk om daarbij alleen aan troosteten te denken, maar er komt steeds meer bewijs dat de stress zélf tot veranderingen in de stofwisseling leidt. Chronische spanningen zouden de stofwisseling beïnvloeden waardoor er meer buikvet wordt opgeslagen. Maar hoe werkt dat dan? En wat is er onderzocht?
Stress en depressie kunnen tot overgewicht leiden
Zowel stress als
depressie hebben beide invloed op de stofwisseling. Wie ooit depressief is
geweest reageert sterker op spanningen . Kiecolt en haar collegae ontdekten dat
vrouwen die spanningen ondervinden na een stressvolle gebeurtenis een tragere
vetverbranding hebben. Hierdoor hadden ze vaker last van overgewicht en werd er
meer vet in de buik opgeslagen dan op andere plaatsen in het lichaam. Vrouwen
die ooit een depressie hadden doorgemaakt hadden hier nog meer last van dan
vrouwen die een blanco voorgeschiedenis hadden. Hoewel dit onderzoek alleen bij
vrouwen is uitgevoerd zijn deze resultaten ook goed toepasbaar op mannen.
Kortom stress kan toegevoegd worden aan het rijtje “oorzaken van overgewicht”.
Hoe werkt dat dan?
Bij acute stress
wordt er meer adrenaline aangemaakt. Dit hormoon zorgt ervoor dat de luchtwegen
worden verwijd, waardoor je beter kunt ademhalen. Het hart gaat sneller werken
om alle weefsels van voldoende bloed te voorzien. Daarnaast wordt het
glucosepeil in het bloed omhoog gebracht zodat er ook gelijk voldoende
brandstof is om te kunnen vechten of vluchten.
Als de stress langer duurt worden er andere hormonen ingeschakeld, zoals
cortisol. Ook dit hormoon zorgt voor een verhoogd glucosegehalte in het bloed.
Cortisol zorgt ervoor dat het lichaam voortdurend in staat van paraatheid
verkeert. Daarnaast belemmert cortisol de aanmaak van (nieuw) spierweefsel. Wie
langdurig een hoog cortisolpeil heeft krijgt op den duur een verminderde weerstand
tegen ziekten.
Continue stress kan tot insulineresistentie leiden
Adrenaline en cortisol
zorgen dus voor een hoger bloedglucose. Daardoor zijn deze hormonen
tegenwerkers (antagonisten) van insuline. Cortisol zorgt ervoor dat vet uit de voeding
trager wordt verwerkt en vaker in de buik wordt opgeslagen. Wie langdurig een
verhoogd cortisolgehalte in het bloed heeft zal dus vaker een grotere
middelomtrek hebben door het overtollige buikvet. Zoals bekend leidt buikvet sneller
tot allerlei aandoeningen, zoals diabetes en hart- en vaatziekten.
Kortom chronische spanningen leiden tot psychisch leed en ze kunnen dus ook tot
veel lichamelijke zogenaamde “welvaartsziekten” leiden.
Wat betekent dit voor de praktijk?
In de geneeskunde
wordt het liefst voor een oorzakelijke aanpak gekozen. Dat betekent dus het
wegnemen van de spanningen of depressie. Omdat dit vaak niet haalbaar is wordt
er dan ingezet op het ontwikkelen van een betere stressbestendigheid. Dat kan
bijvoorbeeld door meer te bewegen. Bewegen ontspant en het kan je helpen om “het
hoofd leeg te maken”. Daarnaast bouw je een betere conditie op. Bovendien zorgt
de ontspanning er ook voor dat je een betere weerstand tegen ziekten
ontwikkelt.
Nu is bewegen alleen niet voldoende om het “dreigend” of al aanwezige
overgewicht aan te pakken. Daarvoor is een gezonde voedingsgewoonte nodig met veel groenten en fruit, weinig suiker en
vooral voldoende eiwitten (melk en melkproducten, vlees, vis, peulvruchten,
granen en noten) en vetten.
Armoede en baanloosheid maakt kwetsbaar
Uit onderzoek blijkt echter dat vooral mensen die weinig te besteden hebben
vaker spanningen hebben. In Nederland neemt de armoede de laatste jaren toe als
gevolg van de crises. Ik schrijf met opzet “crises” omdat er meerdere
economische crises zijn geweest, maar er is ook sprake van morele crises,
aangezien er weinig vaart gemaakt wordt met het aftoppen van de inkomens die
niet voldoen aan de code Tabaksblat of de Balkenendenorm.
Mensen die langer dan drie jaar zonder werk zitten komen in de bijstand terecht
en zijn dan gebonden aan allerlei verplichtingen. Ook valt er soms na drie jaar
in gezinnen meer dan 50% van het inkomen weg, doordat de maximale
uitkeringstermijn van een werkzoekende echtgenoot/partner compleet stopt. Dit lot
treft niet alleen lager opgeleiden maar ook hoger opgeleiden en doet zich
vooral voor bij 45-plussers. Baanloosheid is namelijk geen langdurige
vakantieperiode, maar een stressvolle tijd “op jacht naar de felbegeerde baan”
of op zoek naar andere manieren om het
hoofd boven water te houden.
Participeren is onvoldoende
Het is heel gemakkelijk om
van de zijlijn te roepen dat je het met “wilskracht” wel gaat redden, maar er
is toch echt meer voor nodig. Wie te vaak en te lang in de hoek zit waar de
klappen vallen heeft al heel veel wilskracht opgebruikt. Ik betwijfel of een
advies als: “Ga meer bewegen” opgevolgd zal worden door iemand die de gevolgen
van deze crises al (te) lang aan de lijve ondervindt als er geen verder
perspectief op verbeterde leefomstandigheden worden geboden.
Er wordt opgeroepen tot het vormen van een participatiesamenleving waarbij de
nadruk ligt op “gewoon meedoen”. Maar “samenleven” houdt in dat je samen
optrekt en niet een volgens een systeem van upstairs-downstairs. Er zal meer
geld en menskracht ingezet moeten worden op echte preventiemaatregelen waarbij
de doelgroepen zelf actief worden betrokken, anders zou de tsunami van diabetes
in 2025 nog wel eens groter en ernstiger kunnen zijn dan eerder werd voorspeld.
Dat is nou dan “groeien tegen de verdrukking in”.
Geplaatst door Anneke Palsma op 7 August 2014
Petra
Dag Anneke,
Het rapport van het RIVM is maar liefst 122 blz lang. Niet even te printen voor onze leestafel. Maar dat is wel jammer. Men verwacht tussen 2010 en 2025 1,4 miljoen , juist ja, miljoen mensen met diabets.
wat een enorm aantal. Met alle risico's van dien.
Het zou fijn zijn als er een zeer beperkt fact sheet van zou komen ter info op de leestafels her en der ( ziekenhuis lees stapels) . Gewoon ter attentie.
Goed dat je dit hebt gepakt en ons laat lezen.
een mega groot probleem.
met groet,
petra
7 August 2014 05:32
Anneke Palsma
Dag Petra,
Allereerst bedankt voor je reactie. De toename van diabetes is inderdaad een magagroot probleem.
Je kunt ook de samenvatting van het rapport apart printen.
Voor wat betreft de diabetespreventie op landelijk niveau is er een aantal jaren een actie geweest om 45-plussers een diabetesrisicotest te laten doen. Helaas zijn dit soort acties verminderd toen de bezuinigingen in 2010 werden doorgevoerd. Er is wel een informatiefolder over diabetes, maar ik denk zelf ook dat dat niet voldoende is.
Het zou denk ik eerder nog in huis-aan-huisbladen moeten komen, omdat je aan de leestafels in ziekenhuizen alleen de mensen bereikt die hier gebruik van maken.
Ik denk zelf dat de diabetes preventie eerder moet beginnen, bijvoorbeeld door erover te vertellen in de huis-aan-huiskranten. Nu is dat eigenlijk alleen beperkt tot de week waarin er voor diabetes wordt gecollecteerd. Dat geldt ook voor hart- en vaatziekten.
Eigenlijk hoort er gedurende het gehele jaar aandacht aan te worden besteed, maar dan wel op een manier dat het ook de aandacht van Jan Publiek trekt. Dat is een hele uitdaging.
7 August 2014 05:50
- 2019 (34)
- 2018 (46)
- 2017 (46)
- 2016 (47)
- 2015 (53)
- 2014 (51)
- 2013 (50)
- 2012 (47)
- 2011 (14)