Algemene richtlijnen bindend?
Elke keer wordt bij het vergelijken van een nieuw populair dieet verwezen naar de Schijf van Vijf en de Richtlijnen Goede Voeding. Is dat altijd terecht? Hoe wordt er in de praktijk omgegaan met algemene richtlijnen voor voeding en voor diëten bij ziekten? Is een diëtist verplicht om zich altijd te conformeren aan algemene voedingsrichtlijnen? En hoe zit het met dieetbehandelingsrichtlijnen?
Verschil tussen een dieet en gezonde voeding
Deze kop doet
vermoeden dat een dieet geen gezonde voeding is, maar dat ligt genuanceerder.
Gezonde voeding kan een dieet zijn, maar alle mensen zijn verschillend. Voor
wie gezond is geldt dat hij/zij zijn/haar gezondheid het beste in stand kan
houden met een gezonde leefwijze. Zoals eerder besproken: het woord “dieet”
betekent eigenlijk leefwijze. Daarmee strekt het begrip “dieet” dus verder dan
alleen “een gezonde voeding”.
Het begrip “dieet” heeft binnen de diëtetiek een andere betekenis gekregen,
namelijk: een voeding die vanwege medische redenen afwijkt van de normale
voeding en die aangepast is aan een individu. In die zin is een dieet dus een
gezonde voeding voor dat individu, als deze voeding volledig is aangepast aan
zijn/haar unieke gezondheid/situatie.
Verschil tussen Richtlijnen Goede Voeding en Richtlijnen Schijf van Vijf
De Richtlijnen
Goede Voeding (2015) zijn opgesteld naar aanleiding van het bundelen van wetenschappelijke
onderzoeken waarin gekeken is naar het verband tussen voedingsstoffen, voedingsmiddelen
en voedingspatronen enerzijds en de tien ziekten die bijdragen aan de meeste
doodsoorzaken en de meeste ziektelast. Daarna zijn de conclusies die in de
Richtlijnen Goede Voeding in de vorm van Algemene voedingsadviezen zijn
geformuleerd vergeleken met de gemiddelde voedingsgewoonte van de Nederlanders
in verschillende leeftijdsgroepen. De gegevens hiervoor worden verzameld in de
Voedselconsumptiepeilingen. Vervolgens is gekeken hoe de Richtlijnen Goede
Voeding het beste vertaald konden worden in praktische algemene
voedingsadviezen voor het bereiken van de meeste gezondheidswinst op
bevolkingsniveau. Dat leidde vervolgens tot de Richtlijnen Schijf van Vijf.
Zo kon het gebeuren dat vruchtensap, dat voorheen opgenomen was in de Schijf
van Vijf, nu niet meer werd opgenomen als een product dat in de basisvoeding
past, omdat de gemiddelde Nederlander heel veel suiker binnenkrijgt in de vorm
van vruchtensap (fris- en sportdranken) en dat geldt ook voor smoothies.
Kan een dieet afwijken van de Richtlijnen Schijf van Vijf?
Wanneer een voeding
aangepast moet worden vanwege een medische reden, zoals een darmziekte die
gepaard gaat met ontstekingen, of wanneer er sprake is van bepaalde intoleranties
of allergieën, kan het nodig zijn om bepaalde producten uit de basisvoeding weg
te laten. Denk bijvoorbeeld aan gluten bij coeliakie of het beperken van
fenylalanine bij phenylketonurie (PKU) of wanneer er extra eiwit nodig is voor
het herstel van ernstige brandwonden. En zo zijn er meer situaties denkbaar om
een voeding af te laten wijken van de Richtlijnen Schijf van Vijf.
Bij deze situaties zijn de dieetbehandelingsrichtlijnen voor het desbetreffende
dieet leidend, maar ook dan geldt dat er zoveel mogelijk rekening gehouden
dient te worden met de voorkeuren, tegenzinnen en mogelijkheden van de patiënt.
Een glutenvrij dieet is niet aan te raden voor mensen die geen coeliakie hebben of last hebben van een overgevoeligheid voor gluten en een dieet voor PKU is niet aan te raden voor mensen die niet aan deze aandoening lijden.
Nieuwe diëten altijd vergelijken met de Schijf van Vijf?
Wanneer er een
nieuw dieetboek verschijnt rijst dan de vraag of deze terecht vergeleken moet
worden met de Richtlijnen Goede Voeding en/of de Richtlijnen Schijf van Vijf.
Als het gaat om een boek waarin de lezer een advies krijgt voor een gezonde
voeding of om gewicht te verliezen is de vergelijking met de Richtlijnen Goede
Voeding en de Schijf van Vijf terecht, omdat voor deze indicatie het altijd
gaat om het gebruiken van een normale gezonde voeding. Waarbij ook gekeken
wordt naar andere factoren die invloed hebben op het overgewicht. Het doel is
dan dat de patiënt zich een leefstijl eigen maakt om blijvende veranderingen in
zijn/haar gezondheid en gewicht te realiseren.
Wanneer het echter gaat om een dieetboek gericht op het behandelen van een
specifieke aandoening zoals diabetes, hart- en vaatziekten en aandoeningen van
het maagdarmkanaal dienen de
aanbevelingen uit zo’n dieetboek vergeleken te worden met de dieetbehandelingsrichtlijnen
van het dieet dat bij de bewuste aandoening hoort.
Hoe leidend zijn algemene voedings- en dieetrichtlijnen?
Je kunt het werken
met de Richtlijnen Schijf van Vijf en dieetbehandelingsrichtlijnen vergelijken
met het zoeken van de weg met de tomtom of een routeplanner: Wie wel eens
bekeken heeft hoe het scherm van de tomtom verandert vanaf het ingeven van de
vertrekplaats en de eindbestemming heeft kunnen opmerken dat er op het scherm
eerst een rechte lijn tussen de plaats van het vertrek A en de eindbestemming B
wordt weergegeven die gedurende het berekenen verandert in een kronkelige lijn
waarin alle wegen zijn opgenomen die gevolgd moeten worden om de eindbestemming
te bereiken. Daarbij kun je kiezen voor de kortste of de snelste weg, of je
tolwegen wilt vermijden etc. Zodra je op weg gaat kunnen er zich obstakels
voordoen zoals ongelukken, wegomleidingen vanwege wegwerkzaamheden etc.
Deze metafoor is ook van toepassing als een diëtist samen met een patiënt een
dieetbehandelingsplan gaat opstellen en uitvoeren. Er komen dan ook telkens
weer tijdstippen in de behandeling voor waarop beslissingen worden genomen om
de behandeling weer aan te passen aan nieuwe informatie over de situatie van de
patiënt of nieuwe wetenschappelijke inzichten.
Richtlijn als kompas
De Richtlijnen Goede
Voeding en Richtlijnen Schijf van Vijf en de dieetbehandelingsrichtlijnen
worden gezien als een soort kompas (richtlijn) waarbij nieuwe informatie op
basis van veranderde wetenschappelijke inzichten, wijzigingen in de situatie
van de patiënt of ander nieuwe informatie kan leiden tot andere keuzes, maar er
wordt door de diëtist altijd gestreefd naar het maken van voedingskeuzes
waarbij er een zo optimaal mogelijke gezondheid en welbevinden van de patiënt
te bereiken.
Geplaatst door Anneke Palsma op 15 November 2018
- 2019 (7)
- 2018 (46)
- 2017 (46)
- 2016 (47)
- 2015 (53)
- 2014 (51)
- 2013 (50)
- 2012 (47)
- 2011 (14)